Hipnoz, yüzyıllardır insanların ilgisini çeken, kimi zaman büyüyle, kimi zaman mistisizmle, kimi zaman da modern tıpla ilişkilendirilen bir olgudur. Ancak bu uzun tarihsel serüven, beraberinde birçok efsane ve yanlış bilgiyi de taşımaktadır. Bugün hipnozun ne olduğunu anlamanın yolu, öncelikle onun ne olmadığını ortaya koymaktan geçer. İşte hipnoz hakkında en yaygın yanlış inanışlar ve bilimsel açıklamaları:
“Hipnoz insanın iradesini elinden alır.”
Sahne hipnozu gösterilerinde insanların komik ya da absürt davranışlarda bulunduğunu görürüz. Bu görüntü, hipnotize olan kişinin iradesini tamamen kaybettiği izlenimini yaratır. Oysa bilimsel hipnozda kişi, kendi değerlerine ve ahlaki sınırlarına aykırı hiçbir davranışta bulunmaz. Hipnotik durumda telkinler daha kolay kabul edilir, ancak birey istemediği şeyleri yapmaz.
“Hipnoz sadece zayıf iradeli kişilere uygulanır.”
Bu da oldukça yaygın bir yanılgıdır. Araştırmalar göstermektedir ki hipnoza yatkınlık, zeka ya da irade gücüyle değil, hayal gücü, odaklanma kapasitesi ve telkine açıklık gibi faktörlerle ilişkilidir. Yani güçlü iradeli ya da yüksek eğitimli kişiler de gayet başarılı şekilde hipnotize olabilirler.
“Hipnoz uyumaktır.”
Hipnoz ile uyku hali sık sık karıştırılır. Oysa hipnoz, uyku değil; bilincin farklı bir durumudur. Hipnoz altındaki kişi çevresini tamamen kaybetmez, aksine dikkatini dar bir noktaya yoğunlaştırır. Bu nedenle hipnoz, “uyanıklık ile uyku arasında” özgün bir bilinç hali olarak tanımlanır.
“Hipnozda kişi sırlarını istemeden söyler.”
Popüler inanışa göre hipnotize edilen bir kişi, bilinçsizce sırlarını açıklayabilir. Bilimsel gerçek ise bunun tam tersidir: Hipnoz altındaki kişi kontrolünü kaybetmez, konuşmak istemediği hiçbir şeyi söylemez. Hipnoz, bir “zihin okuma” tekniği değildir.
“Hipnoz mistik ya da doğaüstü bir güçtür.”
Hipnoz, tarih boyunca büyücülükle, manyetizma ile ya da ruhani pratiklerle ilişkilendirilmiştir. Ancak modern psikoloji ve nörobilim, hipnozun doğaüstü bir güç değil, beynin dikkat ve telkin mekanizmalarıyla ilgili doğal bir kapasitesi olduğunu ortaya koymuştur.
“Hipnoz tehlikelidir.”
Hipnoz, doğru şekilde ve eğitimli bir uzman tarafından uygulandığında güvenlidir. Yanlış bilinenin aksine hipnozun kişinin zihninde kalıcı bir hasar bırakması söz konusu değildir. Elbette sahne gösterileri veya eğitimsiz kişiler tarafından yapılan uygulamalar riskler barındırabilir. Fakat klinik hipnoz, güvenli ve etik çerçevede kullanılan bir terapi yöntemidir.
“Hipnoz herkeste aynı şekilde işe yarar.”
Hipnozun etkisi kişiden kişiye değişir. Kimileri hipnoza daha yatkınken kimileri daha dirençli olabilir. Bu durum kişilik özellikleri, beklentiler ve motivasyon gibi faktörlerle ilgilidir. Hipnozun gücü, her bireyde aynı düzeyde gerçekleşmez.
Sonuç: Yanlış Bilgilerden Arınmış Bir Bakış
Hipnozun etrafındaki mitler, onun gizemli ve büyülü bir güçmüş gibi algılanmasına yol açsa da, bilimsel gerçekler çok daha farklıdır. Hipnoz ne iradeyi yok eden mistik bir güçtür ne de zayıf iradeli insanların kolayca teslim olduğu bir büyü. Aksine hipnoz, insan zihninin dikkat, algı ve telkin gücünün doğal bir ifadesidir.
Doğru bilgiyle donanmış bir bakış, hem hipnoza yönelik önyargıları kırar hem de hipnoterapinin klinik değerini daha net görmemizi sağlar.
Referanslar
American Psychological Association. (2014). Hypnosis. In APA dictionary of psychology. Washington, DC: American Psychological Association.
Elkins, G. R., Barabasz, A. F., Council, J. R., & Spiegel, D. (2015). Advancing research and practice: The revised APA Division 30 definition of hypnosis. American Journal of Clinical Hypnosis, 57(4), 378–385. https://doi.org/10.1080/00029157.2015.1011465
Kihlstrom, J. F. (2013). Neuro-hypnotism: Prospects for hypnosis and neuroscience. Cortex, 49(2), 365–374. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2012.05.016
Lynn, S. J., Laurence, J. R., & Kirsch, I. (2015). Hypnosis, suggestion, and suggestibility: An integrative model. American Journal of Clinical Hypnosis, 57(3), 314–329. https://doi.org/10.1080/00029157.2014.976783
Oakley, D. A., & Halligan, P. W. (2013). Hypnotic suggestion and cognitive neuroscience. Trends in Cognitive Sciences, 17(10), 602–610. https://doi.org/10.1016/j.tics.2013.08.002
Spiegel, D., & Spiegel, H. (2004). Trance and treatment: Clinical uses of hypnosis (2nd ed.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.
Bir yanıt yazın